Zaman Nedir ? Zaman Nasıl İlerler?

Onu kazanıyoruz, kaybediyoruz, hatta öldürüyoruz fakat iş zamanı tanımlamaya gelince durum değişiyor. Zaman her ne kadar yaşamlarımızın bir parçası olsa da gerçekte onun ne olduğunu bilmiyoruz. Onu saatler ve takvimlerle ölçüyoruz, ama yine de bulanık ve soyut bir fikir olarak duruyor.

Bir psikolog zamanın sadece kafanızın içinde var olduğunu ve dünün olaylarının bugüne sıçramasını engellediğini söyleyebilir. Bir doktora göre zaman temel bir özelliktir, kütle ve mesafe gibi. Ama zaman bunların hiçbirinin fiziksel karakteristiklerine sahip değildir. Duyularımız mesafe veya kütledeki farkları değerlendirmemize olanak sağlarken zaman görecek, duyacak, hissedecek, tadacak veya koklayacak hiçbir şey sunmamaktadır.

Kelimeyi farklı anlamlarda kullandığımızda zamanın anlamını iğneyle tutturma uğraşı bir işe yaramayacaktır. Zaman iki nokta arasındaki mesafenin ölçümü anlamına gelebilir, bir parkuru koşmak için gereken zaman gibi. Zaman ayrıca belli bir anı tanımlamak için de kullanılır, yarışın başlama anı gibi. Yarışın başladığı belirli an eşsiz bir olaydır ve sadece bir kere gerçekleşebilir. Ama aynı parkur tekrar edilebilir. Yani o parkuru tamamlamak için gereken zaman, gelecekteki yarışlarda tekrar sağlanabilir.

Zamanın ne olduğunu tam olarak anlamaya yetersiz kalsak da onu birçok yoldan verimli bir şekilde kullanabiliriz, özellikle aralıkları ölçerken. Bilgisayarlardan uydulara, teknolojimiz zaman aralıklarını doğru bir şekilde ölçmeyi gerektiriyor. Bir dizüstü bilgisayardaki saat zayıf bir sayaç olabilir, ama bilgisayarı kullanan merkezi işlemci çipi saniyenin milyonda, milyarda birini doğru şekilde ölçüyor olmalıdır.

Zaman aralıkları ayrıca geçmişe bakmamızı da sağlar. Radyoaktif bozunma sayesinde jeolojik formasyonların yaşını hesaplayabilir veya bir canlının ne zaman öldüğünü anlayabiliriz. Kayalarda veya canlılarda bulunan radyoaktif izotoplar, tahmin edilebilir bir oranda radyasyon emerler. Bugün var olan radyoaktif materyal ile geçmişte var olanı kıyasladığımız zaman, aradan geçen zaman hesaplanabilir.

Zihnimiz radyoaktiviteyi hesaplayamaz veya saniyenin milyonda birini ölçemez, ama zamanı eşsiz bir biçimde kullanma yetisi vardır. Sadece insan beyni geçmişteki tecrübeleri ve bilgileri kullanarak gelecek hakkında planlar yapabilir. Hayvanlar zamanın bu sürekliliğini fark edemezler ve geçmişi bugüne veya geleceğe bağlayamazlar.

Mesela eğer bir hayvanı eğitiyorsanız, istenilen eylemi yerine getirdiği an onu ödüllendirmeniz gerekir. Hayvanlar birkaç dakika önce yaptıklarıyla verilen ödülü birbirine bağlayamazlar. Ama insanlar anlık sevinmelerle sınırlı değillerdir. Ödülümüzü emeklilik olarak almadan önce yıllar boyu çalışırız.